PISMO GENERALNOM SEKRETARU UN-a

PISMO GENERALNOM SEKRETARU UN-a 

    Nj.E. Ban Ki-moon

    Generalni sekretar

    Ujedinjene nacije

    Vaša ekselencijo,

    Obraćamo Vam se sa posebnim zadovoljstvom ali i sa posebnom hitnošću kako bi zatražili vašu pomoć, kao i pomoć Ujedinjenih nacija, u anuliranju rezultata genocida u Bosni i Hercegovini.  Iako smo svjesni same veličine zadatka poput eliminisanja efekata ovog najgnusnijeg međunarodnog zločina, također smo sigurni da samo takvo rješenje može donijeti trajan mir i stabilnost Bosni i Hercegovini i njenim građanima, kao i osigurati stabilnost čitavog regiona. 

    Kao sto ste upoznati, 26. februara 2007. godine, Međunarodni sud pravde je donio presudu u slučaju između Bosne i Hercegovine i Srbije i Crne Gore po predmetu Aplikacije Konvencije o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida .  Sud je odlučio da je počinjen genocid nad bosanskim Muslimanima u i oko Srebrenice u istočnoj Bosni i Hercegovini. 

    Naročito, Sud je odlučio da je ovaj genocid počinjen od strane institucija Republike Srpske, odnosno od strane Vojske Republike Srpske i Policije Republike Srpske (Ministarstva unutrašnjih poslova, MUP-a).  Srbija je proglašena odgovornom za kršenje Konvencije o genocidu zbog svog propusta da genocid spriječi, te da kazni sve osobe koje su učestvovale u ovom zločinu, kao i za odbijanje da se povinuje privremenim mjerama koje je Sud naredio 1993. godine.  Detaljna pravna analiza presude je dostavljena kao prilog ovom pismu.  

    Tokom čitavog rata u Bosni i Hercegovini, međunarodna zajednica je učinila premalo da zaustavi ubilačku kampanju kakvu Evropa nije vidjela od mračnih dana Holokausta.  Tek nakon genocida u Srebrenici, zračni udari, predvođeni Sjedinjenim Američkim Državama, su natjerali Srbiju i lidere Republike Srpske za pregovarački stol, što je rezultiralo Dejtonskim sporazumom.  Dayton je zaustavio genocid, ali je ostavio Bosnu i Hercegovinu podijeljenu na dva polu-autonomna entiteta, sa gotovo potpuno uništenim istinskim multietničkim karakterom, te umnogome nemoćnim centralnim institucijama.  

    Danas, gotovo dvanaest godina od prestanka rata, budućnost Bosne i Hercegovine je i dalje talac ovih etno-teritorijalnih podjela.  Neke od ovih podjela se mogu naći direktno u Ustavu države, koji predstavlja Aneks 4 Daytonskog sporazuma, ali većina njih direktno proizilaze iz činjenice da je Daytonski sporazum samo djelimično implementiran.  Specifično, Aneks 7 tog Sporazuma, koji garantuje pravo svih izbjeglih i raseljenih osoba da se vrate u svoje domove nije implementiran na bilo kakav značajan način, posebno na teritoriji entiteta Republika Srpska.  

    Ime tog entiteta, šta više, bukvalno znači "the Republic of the Serbs," [u engleskom originalu] a da je ovo ime primjereno u praksi dokazuje i činjenica da od predratne populacije od preko 45 posto Bošnjaka i Hrvata, manje od 8 posto ne-Srba danas živi u tom dijelu Bosne i Hercegovine.  Srebrenica, kao i sve druge opštine istočne Bosne iz kojih potiču žrtve genocida, je i dalje u sastavu Republike Srpske.  Sa svakim prolazećim danom, ova situacija utvrđuje mono etničku prirodu skoro pola Bosne i Hercegovine, smanjujući mogućnosti za dijalog i saradnju izmedju etničkih grupa, te nadalje umanjujući stabilnost zemlje i cijelog regiona.  

    Do danas, ne-srpsko stanovništvo koje živi u Republici Srpskoj je suočeno sa dnevnom diskriminacijom u svim porama javnog i privatnog života, uključujući zapošljavanje, pristup zdravstvenoj zaštiti, obrazovanje i javne usluge.  Ova populacija je znatno uskraćena u mogućnostima dobivanja poslova u javnom sektoru, a napadi na povratnike su česti, sve s ciljem zadržavanja mono-etničke prirode ovog entiteta.  

    Naime, kao što je Izvještaj o Srebrenici, urađen od samih Ujedinjenih Nacija, istakao: 

    Ključno pitanje - političko, stratesko i moralno - u vezi sa "sigurnosnim zonama se ticalo prirode "etničkog čisćenja."  Kao dio šire ambicije za "Veliku Srbiju," Srbi su se namjerili da okupiraju teritoriju tih enklava; oni su željeli tu teritoriju za sebe.  Civilno stanovništvo tih enklava nisu bili slučajne žrtve svojih napadača; njihova smrt ili izganstvo je ustvari bio cilj napada na njih.  Taktika upotrebe zvjerskog terora, prvenstveno masovnih ubistava, silovanja i brutalnosti nad civilima, kako bi se protjeralo stanovništvo, je korišteno u najširoj mjeri u Bosni i Hercegovini gdje je i steklo eufimizam "etničko čišćenje."  Civilno stanovništvo bosanskih Muslimana je tako postala primarna žrtva brutalnih vojnih i para-vojnih agresivnih vojnih operacija od strane Srba s ciljem depopulacije atraktivnih teritorija koje bi onda bile popunjene Srbima.  

    Stoga, situacija koja je kreirana u Bosni i Hercegovini, i koja je dalje učvršćena kroz parcijalno i selektivno provodjenje Daytonskog sporazuma, je direktan rezultat genocida, etničkog čišćenja, zločina protiv čovječnosti i ratnih zločina.  Principi međunarodnog običajnog prava, kodifikovani kroz Pravila Međunarodno-pravne komisije o Odgovornosti država za međunarodno protivpravna djela, te potvrđeni kroz Rezoluciju 56/83 Generalne skupštine UN-a od 12 decembra 2001. godine, nalažu da nijedna država ne smije priznati kao zakonitu situaciju nastalu kroz ozbiljno kršenje peremptorne norme međunarodnog prava, što uključuje zločin genocida, kao i da sve države moraju sarađivati na zaustavljanju svih takvih kršenja.    

    Ono što pojačava bol i frustracije stotine hiljada preživjelih žrtava genocida, zločina protiv čovječnosti i ratnih zločina je činjenica da međunarodna zajednica ne obraća pažnju na ove obaveze i bira liniju manjeg otpora kroz nemješanje u "situaciju na terenu," iako je u potpunosti upoznata sa načinom na koji je ta situacija kreirana. Ovaj stav sluzi kao bolno podsjećanje svim žrtvama u Bosni i Hercegovini, ali takodjer svim dobronamjernim ljudima u svijetu, na tretman koji je Bosna i Hercegovina doživjela od strane međunarodne zajednice tokom rata.  

    Stoga od Vas tražimo da upotrijebite sav svoj autoritet i uticaj kako bi osigurali da ove obaveze budu ispunjene, te da se ulože svi napori s ciljem eliminisanja rezultata genocida u Bosni i Hercegovini.  Konsenzus svih glavnih međunarodnih aktera, uključujući SAD i EU, je da Bosna i Hercegovina ne može krenuti na put Euro-atlanskih integracija sve dok njen ustav ne bude modifikovan.  Međutim, kako bi se osigurao trajan mir i stabilnost u Bosni i Hercegovini i regionu, potrebno je naći rješenje koje otklanja poslijedice genocida u Bosni i Hercegovini.   

    Šta više, kao što su i same Ujedinjene nacije istakle u svom Izvještaju o Srebrenici: 

    Iskustvo Ujedinjenih nacija u BiH je jedno od najtežih i najbolnijih u našoj istoriji.  Sa dubokom dozom kajanja smo razmotrili nase akcije i odluke tokom napada na Srebrenicu.  Kroz greške, loše odluke i nemogućnost spoznaje zla koje nam se suprotstavljalo, propustili smo da ispunimo nasu dužnost i pomognemo da se spase ljudi Srebrenice od srpske kampanje masovnog ubijanja. Niko ne žali više od nas za šansama za mir i pravdu koje su propuštene.  Niko ne osuđuje više od nas propust međunarodne zajednice da preduzme odlučne korake da zaustavi patnju i rat koji je proizveo toliko žrtava.  Srebrenica je kristalizirila istinu koja je shvaćena isuviše kasno od strane Ujedinjenih nacija i šireg svijeta: da je BiH jednako bila moralna obaveza koliko i vojni konflikt.  Tragedija Srebrenice će nas zauvijek proganjati.     

    Želimo istaći našu iskrenu nadu da Ujedinjene nacije i međunarodna zajednica neće propustiti jos jednu priliku da pomognu u uspostavljanju trajnog mira i stabilnosti u Bosni i Hercegovini kroz eliminaciju svih efekata i rezultata najgnusnijih međunarodnih zločina.  Dayton jeste zaustavio rat, kao i genocid, ali Bosna i Hercegovina danas predstavlja moralnu obavezu kao i prije dvanaest godina.  Iako će Srebrenica svakako zauvijek kolektivno proganjati sve nas, intenzitet tog iskustva će se samo povećavati ukoliko bude dozvoljeno da se rezultati genocida zadrže, a mir i sigurnost će uvijek biti ugroženi. 

S poštovanjem,

 Željko Komsić                                                                        Dr. Haris Silajdžić

Član Predsjedništva                                                               Član Predsjedništva

Predjedništvo Bosne i Hercegovine

Agent pred Međunarodnim Sudom Pravde u predmetu

Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore zbog kršenja

Konvencije o sprečavanju i Kažnjavanju zločina genocida

Predsjedništvu Bosne i Hercegovine

    Sarajevo, juna 2oo7. godine 

    Predmet: Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore,  činjenice utvrđene ili potvrđene Presudom, primjenjivo pravo i zahtjev za preduzimanje mjera u cilju uklanjanja Posljedica genocida

    Postovana gospodo,

    Kao zastupnik Bosne i Hercegovine pred Međunarodnim Sudom Pravde u Hagu želim da Vas informišem o sljedećem:

I           

    Međunarodni Sud Pravde u Hagu donio je 26. februara 2007. godine presudu u predmetu Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore zbog kršenja konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida. Utvrđeno je da je genocid počinjen protiv grupe bosanskih muslimana , kao takve u i oko Srebrenice.

    Kao počinioci zločina genocida označeni su članovi vojske Republike Srpske ( VRS ), odnosno Vojska Republike Srpske i MUP ( Ministarstvo unutrašnjih poslova ) Republike Srpske.

    Međunarodno pravo obavezuje sve države da ne priznaju sve uslove stvorene ozbiljnim kršenjima peremptornih normi općeg međunarodnog prava, i također da ne daju podršku u održanju takvog stanja. Zabrana genocida predstavlja peremptornu normu općeg međunarodnog prava. 

                        1. Činjenice utvrđene ili potvrđene Presudom 

    1. Međunarodni Sud Pravde prvi put u svojoj historiji utvrdio je odgovornost jedne države zbog kršenja Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida. Stoga ova presuda ima historijsku važnost i to ne samo za strane u sporu i za ovaj predmet nego i za razvoj međunarodnog humanitarnog prava u cjelini. Sud u ovoj presudi utvrđuje:

    a) da je Srbija prekršila obavezu sprječavanja genocida iz Konvencije o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida u vezi sa događajima koji su se desili u Srebrenici u julu 1995. godine;  

    b)da je Srbija prekršila obaveze iz Konvencije o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida time što nije predala Ratka Mladića, optuženog za genocid i saučesništvo u genocidu, radi suđenja pred Međunarodnim krivičnim tribunalom za bivšu Jugoslaviju, čime je propustila da u cijelosti sarađuje sa Tribunalom;  

    c) da Srbija nije ispunila obaveze iz privremenih mjera koje je Sud naredio 8. aprila i 13. septembra 1993. godine u ovom predmetu, tako što je propustila preduzeti sve mjere koje je imala na raspolaganju da spriječi genocid u Srebrenici u julu 1995. godine. 

    Međunarodni Sud je naložio Srbiji obavezu poštivanja i postupanja po Konvenciji. Također, Sud je odlučio da Srbija mora odmah preduzeti efikasne korake da bi osigurala ispunjenje svojih obaveza prema Konvenciji o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida kako su definisane u članu II Konvencije, ili bilo koje druge mjere propisane članom III Konvencije, i predati optužene za genocid ili drugi od tih zločina za suđenje Međunarodnom krivičnom tribunalu za bivšu Jugoslaviju, te u cijelosti sarađivati s Tribunalom;  

    2. Međunarodni sud Pravde utvrdio je učešće SR Jugoslavije u ratu u Bosni i Hercegovini što  razrješava pitanje prirode oružanog sukoba u Bosni i Hercegovini.  Ova presuda zajedno sa pravosnažnim presudama ICTY u predmetima Tadić i Čelebići nesporno potvrđuje da je riječ o međunarodnom oružanom sukobu u kojem je kao strana učestvovala SR Jugoslavija. Međunarodni oružani sukob vođen na teritoriji Bosne i Hercegovine između oružanih snaga SR Jugoslavije ili oružanih snaga pod njenom kontrolom i armije Republike Bosne i Hercegovine je agresija SR Jugoslavije na Republiku Bosnu i Hercegovinu.

    Predmet ovog spora nije bio utvrđivanje karaktera oružanog sukoba u Bosni i Hercegovini niti je utvrđivanje karaktera oružanog sukoba uslov za utvrđivanje postojanja genocida. Zločin genocida može se počiniti u bilo kojem oružanom sukobu ali i u vrijeme mira. Stoga ovo pitanje nije bilo predmet posebne pažnje Suda.

    Uprkos tome, Sud je baveći se pitanjem odgavornosti SR Jugoslavije za genocid počinjen u Bosni i Hercegovini utvrdio da je vojska SR Jugoslavije učestvovala u ratu u Bosni i Hercegovini.[1] Sud konstatuje da postoji mnoštvo dokaza koji potvrđuju direktno ili indirektno učešće zvanične vojske SR Jugoslavije zajedno sa vojnim snagama bosanskih srba, u vojnim operacijama u Bosni i Hercegovini. Međutim, Sud ograničava ovo učešće na operacije koje su prethodile događajima u Srebrenici.[2]

    Pored direktnog učešća vojske SR Jugoslavije u vojnim operacijama u Bosni i Hercegovini Sud je ustanovio da je SR Jugoslavija pružala značajnu vojnu i finansijsku pomoć Republici Srpskoj bez čije pomoći ova ne bi mogla izvršavati najvažnije vojne i paravojne aktivnosti.[3]  Dio te pomoći svakako upotrijebljen je u činjenju zločina genocida u i oko Srebrenice.[4]

    Holandska vojna obavještajna služba i druge zapadne obavještajne službe zaključile su da su  operacije iz jula 1995. godine u i oko Srebrenice bile koordinirane iz Beograda.[5]

    Također,  Sud je ustanovio da je SRJ tokom kritičnog perioda imala mogućnost utjecaja na bosanske Srbe koji su smislili i sproveli genocid u Srebrenici, za razliku od drugih država ugovornica Konvencije o genocidu, zahvaljujući jačini političkih, vojnih i finansijskih veza između SRJ s jedne, i Republike Srpske i VRS s druge strane, koje su, iako nešto slabije nego u prethodnom periodu, ipak i u vrijeme događanja u Srebrenici ostale veoma bliske.[6] 

    3. Sud je utvrdio da je u Bosni i Hercegovini počinjen genocide, i da je genocid  počinio entitet Republika Srpska.  U činjeničkom i pravnom opisu zločina genocida preuzeti su relevantni paragrafi iz presuda ICTY.[7]

    U vrijeme činjenja zločina genocida Republika Srpska  bila je  de facto država koja u daljem raspletu događaja nije izdejstvovala  međunarodno priznanje. Republika Srpska koja je imala teritoriju, stanovništvo i vlast nad stanovništvom koju je većina bosanskih srba smatrala legitimnim  imala je sve elemente države po međunarodnom pravu.  Međunarodno priznanje nije uslov za postojanje države kao ni tačno utvrđene i međunarodno priznate granice. Sud je u članu 235. uz strane u sporu, definisao entitete uključene u događaje u Bosni i Hercegovini.[8]

    U vršenju zločina genocida Vojska Republike Srpske bila je podređena političkom vođstvu Republike Srpske. Počinioci genocida postupali su u ime Republike Srpske i izvršavali su dijelove javnih ovlasti Republike Srpske.[9]

    4. Sud je utvrdio da je genocid počinjen nad Bošnjacima.

    Član II Konvencije o genocidu postavlja zahtjev da je djelo učinjeno sa namjerom da se potpuno ili djelimično uništi nacionalna, etnička, rasna ili vjerska grupa kao takva. U tom smislu Sud zaključuje da zaštićena grupa mora imati pozitivna obilježja.[10]

    Također nije nužno da cilj zločina genocida budu svi pripadnici grupe bez obzira gdje se oni nalazili. Zločin genocida postoji čak i ako je namjera činjenja genocida ograničena na neko određeno geografsko područje. Tako po mišljenju Suda:

    "199. Drugo, Sud zapaža da je široko prihvaćeno mišljenje da je moguće utvrditi da je genocid počinjen i u slučaju kada postoji namjera uništenja grupe unutar geografski ograničenog područja."

    Kvantitativni kriterij za postojanje zločina genocida modificiran je kvalitativnim kriterijem. Postojanje genocida uslovljeno je ne samo brojem žrtava nego i njihovim kvalitetom.[11]

    Sobzirom na ovako određenje zaštićene grupe Sud je na osnovu razultata postupka identifikovao zaštićenu grupu kao grupu bosanskih Muslimana a dio te grupe koji su bili meta genocida bili su "bosanski Muslimani Srebrenice i bosanski Muslimani Istočne Bosne".  Ovaj nalaz Sud je preuzeo od ICTY i u cjelosti ga podržao.[12]

    5. Sud je prihvatio kao dokazane činjenice da su nad građanima Bosne i Hercegovine a naročito nad Bošnjacima u periodu trajanja agresije od 1992 do 1995. godine, počinjeni zločini u formi ubijanja pripadnika zaštićene grupe, Član II ( a ) Konvencije, koji su ravni genocidu u fizičkom smislu riječi, tako da oni više ne mogu biti predmet osporavanja. Sud je analizirao  događaje u Sarajevu, dolini rijeke Drine: (a) Zvornik (b) Logori: (i) Logor Sušica ,(ii) Logor  Kazneno-popravni dom Foča (iii) Logor Batković, Prijedoru:  ( a ) Kozarac i Hambarine, (b) Logori : (i) Logor Omarska, (ii) Logor Keraterm, (iii) Logor Trnopolje, Banja Luka: (i) Logor Manjača, Brčko: (i) Logor Luka.

    Analizirajući brojne iznesene dokaze Sud je utvrdio da su  tokom perioda 1992. do 1995. godine, izvršena masovna ubistva u određenim oblastima i logorima na teritoriji cijele Bosne i Hercegovine. Meta su uglavnom bili bosanski Muslimani kao pripadnici zaštićene grupe. Stoga je Sud zaključio da su se  na čitavoj teritoriji Bosne i Hercegovine i u toku cijelog perioda 1992. do 1995. godine, dešavala masovna ubistva i da je materijalni element ( actus reus ) zločina genocida, kako je definisan u članu II ( a ) Konvencije ispunjen.[13]                 Po mišljenju suda tužilac nije uspio da dokaže da su sva ova ubistva počinjena sa posebnom namjerom ( dolus specijalis ) da se bosanski Muslimani unište u cjelini ili djelimično. Ovakvo stanovište uglavnom je utemeljeno na razultatima krivičnih postupaka okončanim pred ICTY-em.[14]     

    6. Sud je dalje utvrdio da su na teritoriji cijele  Bosne i Hercegovine bosanski Muslimani kao zaštićena grupa tokom čitavog perioda 1992 do 1995. godine, bili žrtve masovnih maltretiranja, prebijanja, silovanja i mučenja koja uzrokuju teške fizike ili psihičke povrede iz Člana II (b), na koji način je ispunjen zahtjev ovog člana iz Konvencije o genocidu. Sud je analizirao  događaje u dolini rijeke Drine: (a) Zvornik (b )Foča (i) Logor Batković, (ii) Logor Sušica  (iii) Logor u KPD Foča ,  Prijedoru: , (b) Logori : (i) Logor Omarska, (ii) Logor Keraterm, (iii) Logor Trnopolje, Banja Luka: (i) Logor Manjača, Brčko: (i) Logor Luka, na osnovu čega je zaključio da je zahtjev Konvencije o genocide ispunjen. Prema tome i u ovom slučaju je ispunjen fizički elemenat ( actus reus ) genocida. Ali i u ovom slučaju Sud smatra da nije dokazana specifična namjera da se bosanski Muslimani unište potpuno ili djelimično što je uslov za postojanje genocida.[15]

    7. U ovom postupku također je utvrđeno da su nad zaštićenom grupom vršene  deportacije i protjerivanja i da je razarana njena historijska, vjerska i kulturna baština. Također  utvrđeno je postojanje logora širom Bosne i Hercegovine u kojima su ljudi ubijani, povređivani te bili izvrgnuti užasnim uslovima života.  Ali i ovdje je Sud zaključio da nije postojala specifična genocidna namjera pa prema tome ni genocid.[16]     

    8. U radnjama genocida učestvovali su vojska i policija Republike Srpske.[17]

    9. Zločin genocida počinjen je u vršenju javnih ovlasti Republike Srpske. Kao što smo već rekli Republika Srpska je u relevantno vrijeme bila de facto država koja je vršila sve atribute vlasti na teritoriji koju je kontrolisala. U vršenju elemenata javne vlasti Republika Srpska je počinila genocid nad Bošnjacima Srebrenice i nad Bošnjacima Istočne Bosne. U presudi je navedeno sljedeće:

    "388... Funkcija oficira VRS, uključujući i generala Mladića, bila je da postupaju u ime vlasti bosanskih Srba, naročito Republike Srpske, a ne u ime SRJ; oni su izvršavali dijelove javnih ovlasti Republike Srpske..."

    10. Zločin genocida počinjen je u zaštićenoj zoni Ujedinjenih Nacija. Zaštićena područja ustanovljena su u Bosni i Hercegovini Rezolucijom Savjeta sigurnosti broj 819 od 16. aprila 1993. godine,[18]  proglašenjem Srebrenice sigurnim područjem.[19] Rezolucijom 824 povećan je broj sigurnih područja.[20]  "...68. Kao i u slučaju Rezolucije 819 ( 1993. ) i u Rezoluciji 824 ( 1993. ) svi zahtjevi Savjeta usmjereni su na srbe .."[21]. Zatim je uslijedila Rezolucija Savjeta sigurnosti broj 836[22] u cilju pojačavanja sigurnosti zaštićenog zone. I pored toga bosanski Srbi počinili su genocid u zaštićenoj zoni UN što stavlja UN pred posebnu obavezu uklanjanja posljedica genocida.[23]

    Ujedinjene Nacije nisu mogle  zaustaviti srbe.[24]           

    2. Relevantan pravo

    2. 1. Bečka konvencija o pravu ugovora 

    Bečka konvencija o ugovornom pravu iz 1969. godine, u članu 53. definiše peremptornu ( ius cogens ) normu kao "normu koju je prihvatila i priznala cjelokupna međunarodna zajednica država kao normu od koje nikakvo odstupanje nije dopušteno i koja se može izmijeniti samo novom normom opšteg međunarodnog prava koja ima isti karakter."[25] Ukoliko pak nastane nova peremptorna norma opšteg međunarodnog prava, svaki postojeći ugovor koji je u sukobu sa ovom normom postaje ništav i prestaje da važi ( čl. 64 ).[26]

    2. 2. Pravila o odgovornosti država za međunarodna protivpravna djela[27]

    Pravila o odgovornosti država za međunarodna protivpravna djela u Poglavlju III koje nosi naslov: Ozbiljne povrede obaveza po peremptornim normama općeg međunarodnog prava propisuju posljedice kršenja peremptornih normi. Poglavljke III sadrži dva člana. Član 40. Pravila odnosi se na međunarodnu odgovornost država koja nastaje kao posljedica ozbiljnog kršenja peremptornih normi općeg međunarodnog prava. "Kršenje takve obaveze ozbiljno je ukoliko uključuje velike i sistematske propuste odgovorne države da ispuni obaveze."[28]

    Čl. 41. 2. Pravila[29] koji se tiče posljedica koje nastaju usljed povreda unutar ovog poglavlja propisuje da "Nijedna država neće priznati kao zakonitu situaciju stvorenu ozbiljnim kršenjima peremtornih normi općeg međunarodnog prava, niti će pružiti pomoć u zadržavanju takve situacije".  Međunarodnopravna komisija UN dala je primjere međunarodnih ugovora kršenje čijih normi je u stvari kršenje peremptornih normi međunarodnog prava. Kršenje zabrane činjenja genocida je kršenje peremptorne norme međunarodnog prava.[30]

    Kao što smo već naveli član 40. služi da definiše povrede pokrivene poglavljem III. On ustanovljava dva kriterija za razlikovanje ozbiljnih povreda peremptornih normi opšteg međunarodnog prava od ostalih povreda. Prvi definiše karakter povrijeđene obaveze koja mora proizilaziti iz peremptorne norme općeg međunarodnog prava. Drugi se tiče intenziteta povrede koja mora biti ozbiljne prirode.

    Prvi kriterij tiče se karaktera povrijeđene obaveze koja mora biti peremptorne naravi kako je to definisano Bečkom konvencijom o pravu ugovora. Koncept peremptornih normi općeg međunarodnog prava priznat je u međunarodnoj praksi, u jurisprudenciji međunarodnih i nacionalnih sudova i tribunala kao i u pravnoj doktrini.

    Obaveze na koje upućuje član 40. proizilaze iz kršenja  pravila ponašanja koja se nemogu tolerisati zbog prijetnje koju ona nose sa sobom zbog prijetnje preživljavanju država, njenih naroda kao i osnovnim ljudskim vrijednostima.

    Opšteprihvaćeno je da je zabrana agresije peremptorna norma općeg međunarodnog prava. Također, postoji nepodijeljeno mišljenje da u tu kategoriju spadaju trgovina robljem, genocid, rasna diskriminacija i aparthejd. Što se tiče peremptornosti  zabrane genocida ona je potvrđen brojnim odlukama nacionalnih i međunarodnih sudova.[31] Mada međunarodnopravna komisija UN nije u svome komentaru člana 53. Bečke konvencije o pravu ugovora nije navela peremptorni karakter nekih drugih normi, općeprihvaćeno je da i one spadaju u tu kategoriju. To su zabrane turtura kako su definisane u članu 1 Konvencije protiv tortura i drugog okrutnog, nehumanog i drugogdegradirajućeg tretmana i kažnjavanja iz decembra 19984. godine.[32] Peremptorni karakter ovih zabrana potvrđen je odlukama nacionalnih i međunarodnih sudova.[33]

    Drugi kriterij tiče se povrede peremptorne norme koja mora biti oziljna. Član 40. 2. Pravila definiše ozbiljnu povredu kao veliki i sistematski propust odgovorne države da ispuni odnosnu obavezu. Riječ ozbiljna znači da je potrebnu utvrditi određeni red veličina da nebi trivilijazirali povredu. Na taj način ustanovljavamo razliku između ozbiljnih i trivijalnih povreda peremptornih normi. Trivijalne povrede peremptornih normi ne pripadaju ovoj kategoriji i nisu uključene u ovo poglavlje. Samo velike povrede spadaju u ovo poglavlje.

    Da bi bila sistematična, povreda mora biti učinjena na organizovan način i namjerno. Ovi izrazi se uzajamno ne isključuju. Ozbiljna povreda će biti obično oboje i velika i sistematična. Faktori koji uključuju ozbiljnost povrede mogu uključiti obim i broj pojedinih povreda kao i ozbiljnost posljedica za žrtve. Mora se također imati u vidu da agresija i genocide kao najistaknutije među ovim zabranama po svojoj prirodi zahtijevaju povrede velikog obima.

    Član 41. Pravila elaborira posebne posljedice povreda iz člana 40. Pravila. On se sastoji iz tri stava. Prva dva propisuju posebne pravne obaveze državama koje su se suočile sa povredama iz člana 40. dok treći ima formu rezervne klauzule.

    Po stavu 1. člana 41. države imaju pozitivnu obavezu da sarađuju u cilju okončanja ozbiljne povrede iz člana 40. Zbog različitosti okolnosti koje mogu postojati, ovaj stav ne propisuje detaljno koja forma saradnje treba postojati. Ta saradnja treba biti organizovana unutar postojećeg međunarodnopravnog okvira i to posebno u okviru sistema Ujedinjenih Nacija. Ovaj stav dakle predviđa i mogućnost vaninstitucionalne saradnje. Također, ovaj stav ne propisuje ni koje mjere trebaju biti poduzete u cilju okončanja ozbiljnih povreda iz člana 40. Pravila. Ove mjere moraju biti u okviru zakonitih sredstava čiji će izbor zavisiti od okolnosti svakog posebnog slučaja.

    Međutim, potpuno je jasno da obaveze saradnje postoje za države bez obzira da li su one same pogođene ovim povredama. Od njih se zahtijeva da kordiniranim naporima uklone posljedice ovih zločina. Možđe se postaviti pitanje da li propisivanje pozitivne dužnosti odražava postojeće međunarodno pravo ili je u pitanju progresivan razvoj međunarodnog prava. Ako pogledamo sadašnje stanje možemo zaključiti da takva saradnja postoji, i da je često jedini način ona jedini način osiguranja efektivnih sredstava za okončanje takvih povreda. Stav 1. traži jačanje postojećih mehanizama saradnje, na temelju obaveze svih država da odgovore na ozbiljne povrede označene u članu 40.[34]

    Dok stav 1. člana 41. propisuje državama pozitivne dužnosti, stav 2. propisuje im negativne dužnosti. Prvo, da ne priznaju kao zakonitu situaciju stvorenu ozbiljnim povredama i drugo da ne pruže pomoć u održavanju takve situacije.

    Prva od ovih obaveza upućuje na obavezu kolektivnog ne priznavanja od međunarodne zajednice kao cjeline legalnosti situacije koja je direktno proizišla iz povrede u smislu člana 40.[35] "Ovo ne upućuje samo na formalno priznanje ovih situacija, nego također zabranjuje akte koji mogu podrazumijevati tako priznanje.[36] 

    Postojanje obaveze ne priznavanja stanja stvorenog kršenjem peremptornih normi općeg međunarodnog prava nalazi svoju podršku u međunarodnoj praksi i odlukama Međunarodnog Suda Pravde.[37]

    Primjer prakse ne priznanja kršenja peremptornih normi pruža reakcija Savjeta Sigurnosti na iračku invaziju Kuvajta 1990. godine. Nakon invazije Irak je proglasio sveopštu i trajnu aneksiju Kuvajta. Savjet Sigurnosti je Rezolucijom 662 ( 1990 ) odlučio da aneksija nije pravno važeća i pozvao sve države, međunarodne organizacije i specijalizirane agencije da ne priznaju aneksiju i da se uzdrže od bilo koje radnje koja bi mogla biti protumačena kao priznanje. U stvarnosti nijedna država nije priznala aneksiju.

    Čak i ukoliko bi povrijeđena država priznala stanje stvoreno aktima kršenja na poticaj države kršitelja takvo stanje ne treba biti priznato.[38]

    Druga obaveza sadržana u stavu 2. člana 41. zabranjuje državama pružanje pomoći u održavanju situacije stvorene ozbiljnim povredama peremptornih normi iz člana 40. Pravila. Ovo se odnosi na ponašanje država nakon akata kršenja koje pomaže državama prekršiteljima  u očuvanju stanja stvorenog povredama međunarodnog prava. Njeno postojanje kao samostalne obaveze neovisno o obavezi ne priznanja stanja stvorenog silom potvrđeno je rezolucijama Savjeta Sigurnosti koje su zabranjivale bilo kakvu pomoć ilegalnog režima aparthejda stvorenog u Južnoj Africi ili portugalskom kolonijalnom upravom.[39] Ove rezolucije izražavaju univerzalne ideje primjenjive na sve situacije stvorene kršenjima iz člana 40.

    Prema stavu 3. člana 41. ovaj član je bez prejudiciranja drugih posljedica na koje se upućuje u ovom dijelu i takvih daljih posljedica, koje povrede, na koje ovo poglavlje upućuje mogu proizaći po međunarodnom pravu. Cilj ovog člana je dvostruk. Prvo, on pojašnjava da ozbiljne povrede povlače pravne konzekvence. Shodno tome, ozbiljne povrede u smislu člana 40. vode obavezi za državu prekršitelja da prestanu sa protivpravnim djelovanjem, da poštuju zabrane kršenja i da daju garancije da neće ponovno kršiti peremptorne norme. Drugo, stav 3. dopušta postojanje daljih  međunarodnopravnih posljedica koje prouzrokuju ove povrede.

    Ključni preduslov za primjenu ovog poglavlja je utvrđivanje oštećene države. «To je država čije je individualno pravo osporeno ili oštećeno međunarodnim protivpravnim djelom ili koje je na drugi način posebno pogođeno djelom»[40]. Ovaj pojam je predstavljen u članu 42. Pravila[41] i iz njega su izvučene različite konzekvencem u drugim članovima poglavlja i trećeg dijela. 

    2. 3. Konvencija o kažnjavanju i sprečavanju zločina genocida 

    Konvencija o genocidu nameće obaveze državama članicama da spriječe činjenje genocida, da kazne počinioce kao i da same ne počine genocid. Ali isto tako zabrana činjenja genocida predstavlja peremptornu normu međunarodnog prava koja obavezuje sve države članice međunarodne zajednice a ne samo potpisnice konvencije.Također, postoji obaveza i to ne samo za potpisnice konvencije nego za sve države svijeta da uklone posljedice prouzrokovane genocidom. Stoga je stanje stvoreno genocidom neodrživo. Počinilac genocida ne može koristiti i uživati u posljedicama i prednostima stvorenim genocidom.

    Ovdje je prvo, neophodno utvrditi koje obaveze državama članicama međunarodne zajednice nameće Konvencija o genocidu , koje obaveze nameće opće međunarodno pravo, a zatim utvrditi da li je počinjen genocid kao zločin protivan međunarodnom pravu, nakon čega utvrditi koje posljedice je prouzrokovalo činjenje genocida po žrtvu a koje prednosti je dalo počiniocu genocida. Nakon toga treba utvrditi koje obaveze proizilaze po osnovu konvencije o genocidu odnosno koje nameće opće međunarodno pravo državama potpisnicama Konvencije, međunarodnoj zajednici u cjelini i pojedinim institucijama međunarodne zajednice, odnosno tijelima obrazovanim sa zadatkom uspostave i očuvanja mira kao i uklanjanja posljedica genocida.

    Ovo je važno ne samo zbog ispravljanja nepravde počinjene žrtvi genocida nego i radi očuvanja principa na kojima je utemeljen međunarodni poredak u cjelini. Stoga inicijativa za uklanjanje posljedica genocida ne smije doći samo od žrtve genocida nego i od ostalih članica međunarodne zajednice jer logična je pretpostavka da je genocid osakatio žrtvu genocida i da ona nije sposobna valjano pravno artikulira svoje zahtjeve.

    Prema članu I Konvencije o genocidu: "Strane ugovornice potvrđuju da je genocid, bez obzira je li izvršen u vrijeme mira ili rata, zločin prema međunarodnom pravu, i obavezuju se da će ga spriječiti i kazniti." U ovoj presudi Sud navodi:

    «162. Navedene karakteristike zabrane genocida i svrha Konvencije su značajne za tumačenje druge propozicije iz člana I - obavezivanja strana ugovornica da spriječe i kazne  zločin genocida, posebno u kontekstu obaveze sprječavanja.... Navedena obilježja podupiru zaključak da član I, naročito dužnost sprječavanja, stvara posebnu obavezu, različitu od onih koje su određene narednim članovima. Takav zaključak također podržava i čisto humanitarna i civilizacijska svrha Konvencije." 

    Članovi II i III Konvencije o genocidu definišu genocid i kažnjive radnje koje proizilaze iz ovog kršenja a Prema članu IV, osobe koje počine bilo koje od navedenih djela biće kažnjene, bez obzira jesu li državnici koji su odgovorni prema ustavu, javni službenici ili pojedinci. Članovi V, VI i VII zahtijevaju donošenje zakona, a naročito propisivanje djelotvornih krivičnih sankcija za osobe krive za genocid i druga djela nabrojana u članu III, Konencije kao i za krivični progon i ekstradiciju navodnih počinilaca. Pošto odredbe koje propisuju kažnjavanje imaju i odvraćajući karakter, pa samim tim i preventivni učinak, mogu se posmatrati i kao ispunjenje preuzete obaveze da se spriječi zločin genocida iz člana I, naveden i u nazivu Konvencije. Na osnovu toga ovaj član bi se mogao označiti kao upozoravajući. Preostalu specifičnu odredbu član VIII, koji govori o akciji nadležnih organa Ujedinjenih nacija, moguće je posmatrati kao dopunu sistema na političkom nivou.[42]

    Genocid je zločin protiv međunarodnog prava i zabrana genocida predstavlja peremptornu ( ius Cogens ) normu međunarodnog prava. U uvodu Konvencije o genocidu stoji da  je Konvencija usvojena "uzimajući u obzir izjavu Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, datu u Rezoluciji 96(1) od 11. decembra 1946. godine, da je genocid zločin, prema međunarodnom pravu, protivan duhu i ciljevima Ujedinjenih nacija i da ga civilizovani svijet osuđuje..". U savjetodavnom mišljenu o rezervama na Konvenciju o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida iz 1951. godine, Međunarodni Sud Pravde navodi da genocid kao zločin prema međunarodnom pravu[43] predstavlja negaciju prava na postojanje cijelim ljudskim grupama "negaciju koja šokira savjest čovječanstva i razultira velikim gubitcima za čovječanstvo i koja je suprotna moralnom zakonu i duhu i ciljevima Ujedinjenih Nacija"[44] Sud dalje, izvlači dva zaključka iz ovakvog shvatanja zločina genocida. Prvi, da su principi na kojima počiva Konvencija priznati od civilizovanih naroda i da oni obavezuju države čak i ukoliko nisu potpisnice Konvencije. Drugi je univerzalnost oboga i to kako osude genocida tako i obaveznost saradnje "da bi se oslobodilo čovječansvo od jedne takve odvratne pošasti".[45] Dalje se navodi:

    U preliminarnoj fazi postupka zbog kršenja Konvencije o genocidu, Bosna i Hercegovina protiv SR Jugoslavije, navedeno je da prava i obaveze propisane Komvencijom o genocidu su prava i obaveze erga omnes. Ovakav stav doprinio je zaključku da njegova vremenska nadležnost nije ograničena na vrijeme od kad je država postala članica Konvencije.[46]

    Konvencija o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida, dodatak je Anexu IV,  Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini.[47] koji sadrži Ustav Bosne i Hercegovine. Ova Konvencija izravno se primjenjuje u Bosni i Hercegovini kao dio njenog ustavnog poretka.           

    3. Zaključak o činjenicama i pravu 

    Na kraju ovog eseja možemo zaključiti da je Međunarodni Sud Pravde utvrdio da je nad zaštićenom grupom bosanskih Muslimana, odnosno dijelom te grupe Muslimanima Srebrenice i Muslimanima Istočne Bosne  počinjen genocid. Genocid je počinio entitet Republika Srpska putem svojih oružanih snaga: vojske i policije. Republika Srpska, koja je u trenutku činjenja genocida po Presudi Međunarodnog Suda Pravde bila de facto država, nije stekla međunarodno priznanje nego status entiteta unutar Bosne i Hercegovine. Na taj način Republika Srpska ostvarila je strateške ciljeve srpskog naroda u Bosni i Hercegovini a izbjegla međunarodnopravnu odgovornost za genocid.

    Srbija je oglašena odgovornom zbog ne sprečavanja genocida. Posebni paralelni odnosi između republike Srpske i Srbije posljedica su genocida.

    Utvrdili smo kakve obaveze međunarodnoj zajednici u cjelini nameću norme općeg međunarodnog prava u slučaju kršenja peremptornih normi općeg međunarodnog prava. Nužno je utvrditi postojanje kršenja peremptornih normi međunarodnog prava i zatražiti uklanjanje posljedica tog kršenja.

    Presudom Međunarodnog Suda Pravde u Hagu od 26. februara 2007. godine, utvrđeno je kršenje peremptornih normi općeg međunarodnog prava sadržanim u Konvenciji o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida, počinjeno od organa Republike Srpske.

    Repuplika Srpska je počinilac genocida i posljedica genocida.

    Stoga je u skladu sa međunarodnim pravom i ustavnim poretkom Bosne i Hercegovine, nužno poduzeti sve neophodne mjere u cilju uklanjanja posljedica genocida. 

    4. Trenutno stanje 

    Međunarodni Sud Pravde svojom presudom od 26. februara 2007. godine, ustanovio je da je počinjen genocid nad bošnjacima i to nad bošnjacima Srebrenice i bošnjacima Istočne Bosne u u  zaštićenoj zoni UN Srebrenica. Genocid su počinili bosanski srbi, odnosno vojska i policija Republike Srpske.  

    Presuda se ne bavi pitanjem ustanovljavanja posljedica genocida. Ali očigledno je sljedeće:

    1. Kao što je poznato bošnjaci su prije otpočinjanja genocidne kampanje bili većinsko stanovništvo u sljedećim opštinama Istočne Bosne: Zvornik, Vlasenica, Bratunac. Srebrenica, Rogatica, Foča i Višegrad. Poslije okončanja genocidne kampanje ove opštine potpuno su očišćene od bošnjaka.[48]

    Također, bošnjaci su bili većinsko stanovništvo u opštinama za koje je ustanovljeno da se genocid desio samo u fizičkom smislu riječi. To su opštine Prijedor i Doboj.

    2. Privreda u ovim regijama koja je upošljavala većinsko stanovništvo uništena je. Procesom privatizacije koji je sproveden bez učešća većinskog stanovništva okončana je pljačka društvene imovine koja po svojoj prirodi pripada većinskom stanovništvu. Privatna imovina bošnjaka uništena je ili opljačkana.

    3. Protivno Općem okvirnom sporazumu za mir u Bosni i Hercegovini spriječen je rani povratak izbjeglica. To je protivno Sporazumu koji izričito navodi da je "rani povratak izbjeglica ključ mira u Bosni i Hercegovini".

    Stoga jenužno donijeti izborni zakon po kojem će se lokalni organi vlasti u ranijim većinskim bošnjačkim opštinama formirati saglasno razultatima popisa iz 1991. godine, u u narednim dekadama, i na taj način spriječiti izvlačenje koristi iz genocidom stvorenog stanja.

    4. Zločin genocida ostavio posljedice na ustavnopravno ustrojstvo Bosne i Hercegovine.

    Ustav Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine definisao je Bosnu i Hercegovinu na sljedeći način:

    "Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina je demokratska suverena država ravnopravnih građana, naroda  Bosne i Hercegovine - Muslimana, Srba i Hrvata i pripadnika drugih naroda i narodnosti koji u njoj žive."[49]

    Sada je to podijeljena zemlja sa dva  nefunkcionirajuća entiteta.[50]

    Entitet Republika Srpska stekao je i pravo na posebne paralelne odnose sa Srbijom što je potencijalna prijetnja teritorijalnom integritetu Bosne i Hercegovine.

    5. Svakodnevno smo svjedoci negiranja i minimiziranja genocida od pojedinaca i organa Republike Srpske. Poznato je da je negiranje genocida posljednja faza genocida. Nužno je u skladu sa dobrom evropskom praksom u krivično zakonodavstvo Bosne i Hercegovine ugraditi krivično djelo negiranja genocida.                                                           

II 

    Sobzirom na gore spomenuto, ljubazno Vas molim da preduzmete neophodne mjere u okviru Vaše odgovornosti, uključujući informisanje glavnih organa Ujedinjenih Nacija, u cilju uklanjanja posljedica genocida. To je obaveza svih država članica međunarodne zajednice. Bosna i Hercegovina na prvom mjestu, pozvana je da preduzme mjere u cilju eliminisanja posljedica genocida. Također, postoji obaveza Ujedinjenih Nacija da preduzmu efektivne korake u cilju eliminisanja posljedica genocida.

    Ova obaveza proizilazi iz općeg međunarodnog prava kao i iz činjenice da je genocid počinjen u zaštićenoj zoni UN zašto UN snosi primarnu odgovornost. Naročito sada, kad je Međunarodni Sud Pravde ustanovio da je Republika Srpska počinila genocid u zaštićenom području Srebrenica, Bosna i Hercegovina i Ujedinjene Nacije imaju posebnu odgovornost da uklone posljedice genocida.

    Prihvatite, molim Vas izraze mog dubokog poštovanja, 

    Iskreno 

    Agent Bosne i Hercegovine

[1] Vidi  Presuda Međunarodnog Suda Pravde od 26. februara 2007. godine u sporu Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore zbog kršenja Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida.

[2] " 386...Istina je da postoji mnoštvo dokaza o direktnom ili indirektnom učešću zvanične vojske SRJ, zajedno s vojnim snagama bosanskih Srba, u vojnim operacijama u Bosni i Hercegovini u godinama prije događaja u Srebrenici. Ovo učešće stalno su osuđivali politički organi Ujedinjenih naroda, što je zahtijevalo da SRJ to zaustavi [...] Međutim, nije dokazano da je takvog učešća bilo u masakrima počinjenim u Srebrenici (vidi i st. 278. i 297.). Dalje, ni Republika Srpska, a ni VRS, nisu bili de jure organi SRJ, zato što nisu imali status organa te države prema njenom domaćem pravu."

[3] Ibid, para. «241.Sud nalazi utvrđenim da je tužena na taj način pružala značajnu vojnu I finansijsku pomoć Republici Srpskoj i da je ova pomoć izostala to bi uveliko ograničilo opcije koje su stojale na raspolaganju Republici Srpskoj"

i. «394.... Dok su političke, vojne i logističke veze između federalnih vlasti u Beogradu i vlasti na Palama, između Jugoslovenske armije i VRS bili jaki i bliski u ranijim godinama ( vidi paragraf 238 gore ) i ove veze bez ikakve sumnje ostale snažne, one nisu su bile u najmanju ruku u relevantno vrijeme, takve da bi vojna i politička organizacija bosanskih Srba trebala biti izjednačena sa organima SRJ. Čak je istina da su se u to vrijeme pojavile razlike između jugoslovenskih vlasti i lidera bosanskih Srba; i najmanje ovo su dokazi da su  ovi poslednji imali neku kvalificiranu, ali realnu marginu nezavisnosti. Niti je, ova vrlo važna pomoć davana od tužene Republici Srpskoj, bez koje ova ne bi mogla 'voditi svoje presudne ili najznačajnije vojne i paravojne aktivnosti' (I.C.J. Reports 1986, p. 63, para. 111), značila potpunu zavisnost Republike Srpske od tužene."     

[4] Ibid, para. 422. «...Nesumnjivo, SRJ jeste pružala zamašnu pomoć Republici Srpskoj i VRS - političku, vojnu i finansijsku, i to mnogo prije tragičnih događaja u Srebrenici, a ta se pomoć nastavila i tokom tih događaja. Stoga nema mnogo sumnje u to da su zločini u Srebrenici počinjeni, barem djelimično, sredstvima koja su izvršioci tih zločina imali kao rezultat opće politike pomoći i podrške koju je pružala SRJ." Vidi također para. 412.

[5] Ibid, para. 411 i 437.

[6] Ibid,  «434. Sud, prvo, zapaža da je SRJ tokom kritičnog perioda imala mogućnost utjecaja na bosanske Srbe koji su smislili i proveli genocid u Srebrenici, za razliku od drugih država ugovornica Konvencije o genocidu, zahvaljujući jačini političkih, vojnih i finansijskih veza između SRJ s jedne, i Republike Srpske i VRS s druge strane, koje su, iako nešto slabije nego u prethodnom periodu, ipak ostale veoma bliske. "

[7] "290. Sudska vijeća u predmetima Krstić i Blagojević utvrdila su da su snage bosanskih Srba ubile više od 7.000 bosanskih Muslimana muškaraca nakon preuzimanja Srebrenice u julu 1995. godine (Krstić, IT-98-33-T, presuda od 2. augusta 2001. godine, st. 426-427 i Blagojević, IT-02-60-T, presuda od 17. januara 2005. godine, stav 643). Shodno tome, sudska vijeća su zaključila da je actus reus ubistava iz člana II (a) Konvencije ispunjen. Također, oba su vijeća zaključila da su akcije snaga bosanskih Srba također ispunile actus reus uzrokovanja teških fizičkih i psihičkih povreda, kako je to propisano članom II (b) Konvencije - kako onih koji su bili pred smaknućem tako i onih koji su od njih razdvojeni, a u vezi s njihovim raseljenjem i gubitkom koji su pretrpjeli oni među njima koji su preživjeli  (Krstić, ibid., stav 543., i Blagojević, ibid., st. 644-654)." 

    "297. Sud zaključuje da su radnje počinjene u Srebrenici, koje ulaze u okvir člana II (a) i (b) Konvencije, počinjene sa specifičnom namjerom da se djelimično uništi grupa Muslimana Bosne i Hercegovine kao takva; shodno tome, te radnje predstavljaju radnje genocida koje su počinili pripadnici Vojske Republike Srpske u i oko Srebrenice počevši negdje od 13. jula 1995. godine."  

[8]  "...U vrijeme kada je Republika Bosna i Hercegovina proglasila nezavisnost (15. oktobra 1991. godine) nezavisnost druga dva entiteta već je bila proglašena: u Hrvatskoj Republika Srpska Krajina, 26. aprila 1991. godine, te Republika Srpskog Naroda Bosne i Hercegovine, kasnije nazvana Republika Srpska, 9. januara 1992. godine (stav 233). Iako Republika Srpska nije nikada međunarodno priznata kao suverena država, de facto je kontrolisala značajan dio teritorija i bio joj je lojalan veliki broj bosanskih Srba."

[9] "388... Nema nikakve sumnje da je SRJ pružala značajnu podršku, inter alia, finansijsku podršku Republici Srpskoj (stav 241.) i da je jedan od oblika te podrške bila i isplata plaća i drugih beneficija nekim oficirima VRS. Ovo ih, međutim, nije automatski učinilo organima SRJ. Te oficire je u komandu imenovao predsjednik Republike Srpske i bili su podređeni političkom vođstvu Republike Srpske. Pojam «državni organ», onako kako se koristi u međunarodnom pravu i u članu 4. MPK, primjenjuje se na jednu ili više osoba, ili na kolektivni subjekt, koji čine organizaciju države i koji djeluju u njeno ime (komentar MPK na član 4., stav (1)). Funkcija oficira VRS, uključujući i generala Mladića, bila je da postupaju u ime vlasti bosanskih Srba, naročito Republike Srpske, a ne u ime SRJ; oni su izvršavali dijelove javnih ovlasti Republike Srpske. Stoga, posebna situacija generala Mladića, ili bilo kojeg drugog oficira VRS koji je bio prisutan u Srebrenici a kojeg su možda «administrirali» u Beogradu, nije takva da bi Sud izmijenio svoj zaključak do kojeg je došao u prethodnim stavovima."

[10]  "193. Prvo, Sud smatra da je suština ove namjere uništenje zaštićene grupe kao takve, u potpunosti ili djelimično. Radi se o grupi koja mora imati osobena pozitivna obilježja - nacionalno, etničko, rasno ili vjersko. Također, namjera mora biti usmjerena na  grupu «kao takvu».To znači da je bitan element ovog zločina namjera da se uništi grupa ljudi koja ima poseban zajednički identitet. Pitanje koje treba postaviti jeste ko su ti ljudi, a ne ko oni nisu. Etimologija riječi - ubijanje grupe - također ukazuje na pozitivnu definiciju. Raphael Lemkin je objasnio da je riječ genocid nastala od grčke riječi genos, koja označava rasu ili pleme i završetka «-cide», od latinskog caedere, ubiti (Axis Rule in Occupied Europe (1944.), str. 79)...."

[11] "200. Treći kriterij je više kvalitativni nego kvantitativni. Žalbeno vijeće u predmetu Krstić ovo je pitanje obrazložilo slijedećim riječima: 

‘Broj žrtava će biti procijenjen, ne samo u apsolutnim brojkama, nego i u odnosu na cjelokupan broj pripadnika grupe. Osim brojčane veličine ciljanog dijela grupe, korisno je razmotriti i važnost tog dijela unutar grupe. Ako je određeni dio grupe tipičan za cijelu grupu ili je bitan za njeno preživljavanje, to bi moglo podržati zaključak da se taj dio može smatrati bitnim u smislu odredbi člana 4. [Statuta, koji u cijelosti glasi kao i član II Konvencije].» (IT-98-33-A, presuda od 19. aprila 2004., stav 12.)'" 

[12]  " 296. ...'U ovom slučaju, nakon što je zaštićena grupa identifikovana kao nacionalna grupa bosanskih Muslimana, Sudsko vijeće je zaključilo da su dio te grupe koja je bila meta Glavnog štaba VRS i Radislava Krstića bili bosanski Muslimani Srebrenice i bosanski Muslimani Istočne Bosne. Ovaj zaključak se slaže sa smjernicama koje su ranije navedene. Prije nego su snage VRS okupirale Srebrenicu 1995. godine, broj stanovnika bosanskih Muslimana Srebrenice iznosio je oko četrdeset hiljada ljudi. Ovaj broj nisu činili samo bosanski Muslimani stanovnici Srebrenice nego i mnoge muslimanske izbjeglice iz okolnih regija. Iako je ovo stanovništvo predstavljalo samo mali procenat cjelokupne muslimanske populacije Bosne i Hercegovine u to vrijeme, značaj muslimanske zajednice Srebrenice nije se odražavao samo u njenoj veličini.' (IT-98-33-A, presuda od 19. aprila 2004. godine, stav 15.) 

    Sud nema razloga da se ne složi s ovim jedinstvenim zaključcima Sudskog i Apelacionog vijeća." 

[13] "276. Nakon razmatranja iznesenih činjenica Sud zaključuje da je ustanovljeno na temelju brojnih dokaza kako su tokom ratnog sukoba izvršena masovna ubistva u određenim oblastima i logorima na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine. Dalje, izneseni dokazi pokazuju da su žrtve u velikoj mjeri bili pripadnici zaštićene grupe, što ukazuje na to da oni možda sistematski bili meta ubijanja. Ustvari, Sud zapaža da - iako je osporavala istinitost određenih navoda, kao i broj žrtava ili motive izvršilaca, odnosno okolnosti pod kojima su se desila ubistva i njihovu pravnu kvalifikaciju - tužena strana nikada nije osporila da su pripadnici zaštićene grupe ubijani u Bosni i Hercegovini. Sud stoga zaključuje, na temelju ubjedljivih dokaza da su se masovna ubistva zaštićene grupe desila i da je stoga materijalni element, kako je to definisano u članu II (a) Konvencije, ispunjen. U ovom dijelu svog obrazloženja Sud se neće baviti listom određenih ubistava, čak neće ni donijeti zaključak o ukupnom broju žrtava."

[14] "277. Sud, međutim, nije ubijeđen, na temelju iznesenih dokaza, da je nesumnjivo dokazano kako su masovna ubistva pripadnika zaštićene grupe izvršena sa specifičnom namjerom (dolus specialis) izvršioca da se grupa kao takva uništi, u cjelini ili djelimično. Sud je pažljivo razmotrio krivični postupak MKSJ i zaključke njegovih vijeća, koji su ranije citirani, pa primjećuje kako ni za jednog od osuđenih nije utvrđeno da je postupao sa specifičnom namjerom (dolus specialis). Ubistva o kojima je bilo govora možda predstavljaju ratne zločine i zločine protiv čovječnosti, ali nije u nadležnosti ovog Suda da to utvrdi. U skladu sa svojom nadležnošću koju ima prema Konvenciji o genocidu, Sud zaključuje kako tužilac nije dokazao da ova ubistva predstavljaju zločin genocida koji je zabranjen Konvencijom. Sud će ispitati navode tužioca da se postojanje specifične namjere (dolus specialis) može izvesti iz cjelokupnog obrasca radnji koje su izvršene u toku ratnog sukoba nakon što razmotri sve navodne radnje genocida (kršenje člana II, st. (b) do (e) (vidi stav 370)." 

[15]      319. Nakon što je pažljivo ispitao izložene dokaze i uzeo na znanje dokaze koji su prezentovani MKSJ, Sud smatra da je potpuno uvjerljivim dokazima utvrđeno da su pripadnici zaštićene grupe sistematski bili žrtve masovnih maltretiranja, prebijanja, silovanja i mučenja koja uzrokuju teške fizičke i psihičke povrede, tokom ratnog sukoba i, posebno, u logorima. Zahtjev suštinskog elementa, shodno članu II (b) je stoga zadovoljen. Sud, međutim, nalazi, na temelju izloženih dokaza, da nije uvjerljivo dokazano kako su ovi zločini - iako i oni mogu predstavljati ratne zločine i zločine protiv humanosti - počinjeni sa specifičnom namjerom (dolus specialis) da se uništi zaštićena grupa, u cjelini ili djelimično, što se zahtijeva kako bi se zaključilo da je genocid počinjen. 

[16] "354. Na osnovu prezentovanih elemenata, Sud smatra da postoje ubjedljivi dokazi o užasnim uslovima nametnutim zatvorenicima u logorima. Međutim, dokazi koji su prezentovani nisu omogućili Sudu zaključiti da su ta djela bila učinjena sa specifičnom namjerom (dolus specialis) da se uništi zaštićena grupa, u cijelosti ili djelimično. U tom pogledu, Sud primjećuje da ni u jednom predmetu MKSJ koji se tiče logora, a koji su naprijed citirani, Tribunal nije utvrdio da su optuženi postupali sa specifičnom namjerom (dolus specialis)." 

[17] "288. VRS i MUP Republike Srpske su 12. jula odvojili muškarce starosti od 16 do otprilike 60 i 70 godina od njihovih porodica. Muškarci bosanski Muslimani upućeni su na različite lokacije, ali je većina poslana u jednu kuću ('Bijelu kuću') u blizini Glavnog štaba UNPROFOR-a u Potočarima na ispitivanje. Tokom poslijepodneva 12. jula veliki broj autobusa i drugih vozila stigao je u Potočare, uključujući i neka vozila iz Srbije. Samo je ženama, djeci i starcima bilo dozvoljeno da uđu u autobuse u pravcu teritorije koju je držala bh. armija. Vozila Holandskog bataljona pratila su početne konvoje, ali ih je VRS zaustavila i ukrala im 16-18 džipova i 100 komada lakog naoružanja, što je daljnju pratnju učinilo nemogućom. Mnogi bosanski Muslimani muškarci iz Srebrenice i njene okoline, uključujući i one koji su pokušali pobjeći kroz šumu, uhapšeni su i ubijeni." 

[18] Securitiy  Council Resolution 819 (1993) (S/RES/819, 16. April 1993), The "Yugoslav"

     Crisis..., str. 35.

[19] "Savjet sigurnosti je 16. aprila 1993. godine usvojio Rezoluciju 819 kojom je Srebrenica proglašena zaštićenom zonom. Rezolucija je bila opasno nedosljedna. U toku šestosatnih konsultacija prije njenog usvajanja formiran je širok konsenzus u Savjetu sigurnosti po kome je trebalo nešto učiniti da bi se Srbi spriječili da Srebrenicu etnički očiste brutalnom silom. Ali, u donošenja odluke, što je bilo potrebno zbog opasnosti da grad padne, Savjet se složio da se stvori zaštićena zona a da pri tome nije specificirao koja ‘zona' je to bila i kako se njena sigurnost može ostvariti. Rezolucija je zamaskirala ali nije riješila ni jednu od fundamentalnih razlika u mišljenjima i pogledu uspostavljanja zaštićenih zona." J. W. Honig - N. Both, Ibid., str. 130.

[20] Security Council Resolution 824 (1993), (S/RES/824  6. Maj 1993), The "Yugoslav"

     Crisis..., str. 40.

[21] Report of the Secretary Pursant to General Assembly Resolution 53/35 ( 1998 ), "Srebrenica Report", 15 November 1999.

[22] Security Council Resolution 836 (1993) (S/RES/836, 4. Juni 1993), Ibid., str. 43.

[23] "278. Zločini počinjeni u i oko Srebrenice nisu nigdje bolje sažeti nego u prvom stavu presude Sudskog vijeća u predmetu Krstić: 

      ‘Svijetu su postali dobro poznati događaji iz jula 1995. godine, kada su  bosanski Srbi preuzeli 'sigurnosnu zonu' UN Srebrenica u Bosni i Hercegovini. Bez obzira na Rezoluciju Vijeća sigurnosti Ujedinjenih naroda kojom je ova enklava proglašena zonom 'bez oružanih napada ili bilo kakvih neprijateljskih djejstava', jedinice vojske bosanskih Srba (VRS) izvršile su napad i zauzele grad. U nekoliko dana, oko 25.000 bosanskih Muslimana, većina njih žene, djeca i starci koji su živjeli u toj oblasti, snage bosanskih Srba protjerale su iz domova i, u atmosferi terora, ubacili u prepune autobuse i prebacili preko linije sukoba na teritoriju pod kontrolom bosanskih Muslimana. Međutim, vojno sposobne muškarce bosanske Muslimane iz Srebrenice čekala je druga sudbina. Kako je njih hiljade pokušalo pobjeći iz ove oblasti, zatočeni su i držani u brutalnim uslovima i nakon toga ubijani. Više od 7.000 ljudi nikada više nije viđeno.» (IT-98-33-T, presuda od 2. augusta 2001. godine, stav 1.)'" 

[24] 283. Komandant Drinskog korpusa je 2. jula izdao naredbu za vojne operacije; cilj operacije bio je da se enklava Srebrenica smanji na «gradsku zonu». Napad je počeo 6. jula granatama koje su eksplodirale u blizini glavnog štaba holandskog bataljona u Potočarima; 7. i 8. jula bilo je relativno mirno zbog lošeg vremena, ali se granatiranje pojačalo oko 9. jula. Srebrenica je bila pod vatrom do 11. jula, kada je pala pošto je VRS preuzela posmatračka mjesta holandskog bataljona. Nasuprot očekivanjima VRS, vojska Republike Bosne i Hercegovine pružila je veoma slab otpor (Blagojević, IT-02-60-T, presuda Sudskog vijeća od 17. januara 2005. godine, stav 125). U izvještaju Generalnog sekretara Ujedinjenih naroda citira se procjena koju su dali vojni promatrači Ujedinjenih naroda o popodnevu 9. jula, u kojoj je navedeno slijedeće: 

«'Ofanziva snaga bosanskih Srba će se nastaviti dok ciljevi ne budu postignuti.. Ovi ciljevi se možda i prošire s obzirom na potpuni izostanak reakcije Ujedinjenih naroda, a snage bosanskih Srba su u situaciji da potpuno preuzmu enklavu ukoliko to žele.' Dokumenti koji su kasnije pribavljeni iz srpskih izvora, čini se, ukazuju da je ova procjena bila ispravna. Ti dokumenti pokazuju da je prvobitni srpski napad na Srebrenicu imao ograničene ciljeve. Tek nakon što su Srbi neočekivano lako napredovali, odlučeno je da preuzmu cijelu enklavu. Srpski civili i vojni službenici iz oblasti Srebrenice izjavili su isto, dodavši tokom razgovora sa službenicima Ujedinjenih naroda da su odlučili da nastave prodor sve do grada Srebrenice kad su procijenili da UNPROFOR ne želi ili ne može da ih zaustavi.» (A/54/549, stav 264.) 

[25] Član 53. Bečke konvencije o pravu ugovora glasi:

    Ugovori koji su u sukobu sa imperativnom normom opšteg međunarodnog prava ( jus cogens )

    Ništavan je svaki koji je u trenutku svoga zaključenja u sukobu sa imperativnom normom opšteg      međunarodnog prava. Za svrhe ove Konvencije imperativna norma opšteg međunarodnog prava je          norma koju je prihvatila i priznala cjelokupna međunarodna zajednica država kao normu od koje   nikakvo odstupanje  nije dopušteno i koja se može izmijeniti samo novom normom opšteg međunarodnog  prava koja ima isti takav karakter.

[26] Član 64. Bečke konvencije o pravu ugovora glasi:

    Ako nastane nova  imperativna norma opšteg međunarodnog prava, svaki postojeći ugovor koji je u sukobu sa ovom normom postaje ništav i prestaje da važi.

[27] United Nations A/RES/56/83 od 28. januara 2002

[28] Ibid Čl. 40. Primjena ovog poglavlja

    1. Ovo poglavlje primjenjuje se na međunarodnu odgovornost koja proizilazi iz ozbiljne povrede        od države neke obaveze  koja proizilazi iz peremptorne norme opšteg međunarodnog prava.    general international law.

    2. Povreda takve obaveze je ozbiljna ukoliko uključuje velike i sistematske propuste odgovorne         države da ispuni obaveze..

[29] Čl. 41. koji nosi naslov:

    Posebne posljedice ozbiljne povrede obaveze po ovom poglavlju, glasi:

    1.Države će surađivati da okončaju zakonitim sredstvima svaku ozbiljnu povredu unutar značenja     člana 40.

    2. Nijedna država neće priznati kao zakonitu situaciju stvorenu ozbiljnim kršenjima unutar   značenja člana 40. , niti će pružiti pomoć u zadržavanju takve situacije.

    3. Ovaj član je bez prejudiciranja drugih posljedica na koje se upućuje u ovom dijelu i takvih              daljih posljedica, koje povrede, na koje ovo poglavlje upućuje mogu proizaći po međunarodnom               pravu.

[30] Yearbook . 1966, vol. II,p. 248.

[31]Vidi naprimjer: the International Court of Justice in Application of the Convention on the

    Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, Provisional Measures, I.C.J. Reports

    1993, p. 325, at pp. 439-440; Counter-Claims, I.C.J. Reports 1997, p. 243; the District Court of

    Jerusalem in Attorney-General of the Government of Israel v. Eichmann, (1961) I.L.R., vol. 36,

[32] United Nations, Treaty Series, vol. 1465, p. 112.

[33] Cf. the U.S. Court of Appeals, 2^nd Circuit, in Siderman de Blake v. Argentina, (1992) I.L.R.,

    vol. 103, p. 455, at p. 471; the United Kingdom Court of Appeal in Al Adsani v. Government of

    Kuwait, (1996) I.L.R., vol. 107, p. 536 at pp. 540-541; the United Kingdom House of Lords in

    R. v. Bow Street Metropolitan Magistrate, ex parte Pinochet Ugarte (No. 3), [1999] 2 W.L.R.

    827, at pp. 841, 881. Cf. the U.S. Court of Appeals, 2^nd Circuit in Filartiga v. Pena-Irala,

    (1980), 630 F.2d 876, I.L.R., vol. 77, p. 169, at pp. 177-179. 

[34]  Vidi ILC 2001. chpt IV p. 287

[35]  Ibid ,This has been described as .an essential legal weapon in the fight against grave breaches of

    the basic rules of international law.: C. Tomuschat, .International Crimes by States: An

    Endangered Species?., in K. Wellens (ed.), International Law: Theory and Practice: Essays in

    Honour of Eric Suy (The Hague, Nijhoff, 1998), p. 253 at p. 259.

[36] Ibid

[37] Ibid str. 288.

[38] Ibid. str. 290. Evidently the responsible State is under an obligation not to recognize or sustain the unlawful situation arising from the breach. Similar considerations apply even to the injured State: since the breach by definition concerns the international community as a whole, waiver or recognition induced from the injured State by the responsible State cannot preclude the international community interest in ensuring a just and appropriate settlement.

[39] Vidi  S.C. Res. 218 (1965) on the Portuguese colonies and S.C. Res. 418 (1977)

     and 569 (1985) on South Africa.

[40] Ibid. Str. 293.

[41] Član 42.

    Prizivanje odgovornosti od oštećene države

    Država je ovlaštena kao oštećena država da traži odgovornost druge države ukoliko je prekršena obaveza prema.

    a) Toj državi pojedinačno; ili

    b) Grupi država uključujući i tu državu, ili međunarodnoj zajednici

    c) u cjelini, i povreda obaveze.

    ( i ) posebno pogađa tu državu

    ( ii ) je takve prirode da radikalno mijenja položaj svih drugih država

    prema kojim postoji obaveza daljeg izvršavanja obaveze.

[42] Vidi paragraph 159. Vidi  Presuda Međunarodnog Suda Pravde od 26. februara 2007. godine u sporu Bosna i Hercegovina protiv Srbije i Crne Gore zbog kršenja Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida.

[43] Ibid para.161.

[44] Reservation to the Convention on the prevention and punishment of the crime of genocide, Advisory opinion of may 28th, 1951. p. 12

[45] Ibid

[46] Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide,

Preliminary Objections, I.C.J. Reports 1996, p. 595, at p. 616, para. 31.

[47] DODATNI SPORAZUMI O LJUDSKIM PRAVIMA KOJI ĆE SE PRIMJENJIVATI U BOSNI I  

    HERCEGOVINI  1. Konvencija o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida, 1948

[48] Etnička struktura u BiH 1991. godine.

Etnička struktura  BiH 2006. godine.                                                        Etnička struktura BiH 1991.godine.

[49] "Službeni list SR BiH" broj 21/90 od 31. jula 1990. godine, amandman LX. Ovaj amandman na Ustav Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine u skladu je sa Ustavom SFRJ i usvojen je u skladu sa postupkom amandiranja Ustava. Raniji član 1 (1) je glasio: "Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina je socijalistička demokratska država i socijalistička samoupravna demokratska zajednica radnih ljudi i građana, naroda Bosne i Hercegovine - Muslimana, Srba i Hrvata i pripadnika drugih naroda i narodnosti..."

[50] Na sloužbenoj Web stranici Republike Srpske navedeno je: Republika Srpska je proglašena 09. januara 1992. godine, a kao državni entitet verifikovana je Dejtonskim mirovnim sporazumom i potpisivanjem mira u Parizu 14. decembra 1995., kojim je završen troipogodišnji rat (1992-1995) u Bosni i Hercegovini. Republika Srpska je danas parlamentarna republika sa ograničenim međunarodnim subjektivitetom. Stoga ona neke svoje interese ostvaruje posredstvom zajedničkih organa vlasti na nivou Bosne i Harcegovine kao međunarodno priznate države. Glavni grad Republike Srpske je Sarajevo, a najveći grad Banja Luka sa više od 200.000 stanovnika predstavlja administrativni, privredni i kulturni centar Republike Srpske.To je suprotno ustavu bih gdje stoji: ČLAN 1 BOSNA I HERCEGOVINA

    1. Kontinuitet. Republika Bosna i Hercegovina čije će zvanično ime od sada biti "Bosna i Hercegovina" će nastaviti svoje pravno postojanje po međunarodnom pravu kao država sa unutrašnjom strukturom modificiranom kako je ovde određeno i sa postojećim međunarodno priznatim granicama. Ona će ostati država članica Ujedinjenih nacija i može kao Bosna i Hercegovina zadržati ili se prijaviti za članstvo u organizacijama unutar UN sistema i drugih međunarodnih organizacija.